De voorjaarsschoonmaak is afgerond, de tuin is gereed voor de zomer en vrij van onkruid, en alle legpuzzels van meer dan 1000 stukjes liggen verspreid in de woonkamer. Het is tijd voor een nieuwe uitdaging: leer een (streek)taal. Heb je na de lockdown een weekend in Groningen gepland? Na deze blog ben je voorbereid om je te wanen onder de Stadjers. De Groningers kunnen een groet met ‘moi!’ zeker waarderen.
Als geboren Drentse vind ik de Groningse taal niet zo moeilijk. De ondertiteling verdwijnt echter vaak wanneer iemand in het Grunnegs tegen mij praat. Tijdens mijn studentenperiode keek ik met een brede glimlach naar het programma Grunnegers op RTV Noord, waarin ik dagelijks in twee minuten één Gronings woord leerde, inclusief de achtergrond en herkomst. Zelf Gronings spreken is nog wel een uitdaging (ik moet echt nog beter leren ‘knauwen’), toch hoor je mij regelmatig ‘nait soez’n (niet zeuren) zeggen. Aan de andere kant gaat Gronings goed verstaan; ik heb de (streek)taal volledig omarmd. Het voelt alsof ik thuis ben.
Grunninger toal
Het Gronings, dat ook wel Grunnegs of Grönnegs wordt genoemd, is een samenvatting van alle soorten streektaal die in de provincie Groningen worden gebruikt. En dat zijn er nogal wat. In Groningen Stad hebben we het over Stadjers, in Noord-Groningen over Hogelandsters en in West-Groningen over Westerkwartiers, om maar een paar voorbeelden te noemen. Het Hogelandsters wordt beschouwd als het meest unieke dialect van Groningen en valt op door klanken zoals ‘ou’ (zoals in kouk = koek) en ‘ai’. Ik noem het Stadjers ‘Hoog-Haarlemmerdijks Gronings’, de meest elegante versie van Gronings. Ga je verder de provincie in dan hoor je mensen veel meer ‘knauwen’. Wil je weten hoe het Gronings klinkt? Bekijk deze eerbetoon aan de aaierbal, een typische snack uit Groningen.
Begin met werken.
Wil je Gronings studeren? Je kunt uiteraard thuis gaan zitten om woorden te leren, net als op de middelbare school. Het is veel aangenamer om op locatie te leren. Ongeveer 65 procent van de inwoners van Groningen spreekt en schrijft de Groninger taal. Is het tijd om boodschappen te doen? Een geschikte locatie om de taal te leren, is op de markt. Voldoende marktkooplui spreken Gronings, en je ondersteunt direct de lokale ondernemers. Vraag bijvoorbeeld: ‘Is er nog mous?’, en de groenteboer zal je met veel plezier zijn boerenkool presenteren. Je kunt een dagje naar RTV Noord luisteren; de presentatoren spreken gedeeltelijk in het Gronings en je kunt genieten van nummers in het Gronings.
Zou je het (semi) professioneel willen benaderen? Volg een cursus ‘Introductie op het Gronings’ bij het Centrum Groninger Taal & Cultuur. In deze cursus wordt het spreken en begrijpen van het Gronings behandeld.
Olaf Vos verzorgt een workshop over het Groningse dialect en de Groningse taal – foto van Anita Meis.
Groningers
Gronings hoeft helemaal niet zo complex te zijn. Zinnen als ‘Waar kom je weg’ en ‘De winkel is los’ zijn eveneens afkomstig uit Groningen. Wanneer ik dit iemand elders in het land hoor zeggen denk ik meteen, ah, jij komt uit Groningen. Dit wordt Groningismen genoemd, waarbij Groningse woorden in een Nederlandse zin worden samengevoegd. Ik neem dit vaak onbewust voor, bijvoorbeeld wanneer ik het woord pakjesdrager gebruik. Ik noem mijn bagagedrager altijd zo, zonder te beseffen dat dit een Groningisme is.
Gevleugelde opmerking
Mijn favoriete Groninger uitspraak is die van Ede Staal. Het westen is nog nooit zo donker geweest, of het zal altijd wel weer licht zijn. Deze uitspraak geeft me hoop, vooral in deze soms donkere coronaperiode, die op dit moment plaatsvindt. Hoewel het leven momenteel onzeker is, zal het altijd weer goedkomen.
Mijn favoriete Groninger term is: kopstubber, simpelweg omdat het zo komisch klinkt.
Weet jij (niet stiekem Googlen) wat voor voorwerp een kopstubber is?
Laat het weten in de reacties hieronder.
Tou moar, mijn jong.
Om alvast te beginnen met enkele Groningse uitspraken, hierbij een lijst met typische Groningse uitspraken:
Moi eem! – Hallo,
Hou wordt t nou den? – Hoe gaat het met hem?
Ik kon minder – Fantastisch.
Lutje laaide – schatje.
Niet klagen – Niet klagen.
Ja, dat klopt – je weet het zeker.
Ik ben moe – ik heb voldoende gegeten.
Kist mijn eem je helpen? – Zou je me een beetje kunnen helpen?
Wat een slechterik, man. – Wat een rommel, dat is toch iets wat Nuver weer niet kan? – Wat een prachtig weer, nietwaar?
Kop ‘r veur – Sukses
Kin me niet verreken – Kan me niets aandoen.
Een stevige tammo! – Met jou gaat het zeker goed!
Kovvie met koffie? – Koffie met een stukje Groninger koek?
Dikdakken in toen(e) / Dik doun in toene – barbecueën in de tuin.
Ik ben niet bekend met roeken. – Dat kan ik echt niet begrijpen.
Ik vind het ontzettend spijtig om dat te moeten tonen.
Veel geluk en zegen in het nieuwe jaar – Gelukkig nieuwjaar!
Met wie ga jij binnenkort dik doun in toene?
Leestip:
Meer blogs over typisch Gronings.
Hallo Meertmoand! Een maand vol Gronings.
Shoptips:
Groningse wijsheden, ongeveer €6,99.
Groningse wijsheden met 12 ansichtkaarten, in mooi bewaarblik, ca €12,95
Inburgeringscursus 4.2, ongeveer €13,50
111 locaties in Groningen die je zeker moet hebben bezocht, ongeveer €17,95
Wadapatja, ongeveer €29,95
