|
Oorlogsveteroanen
Mien vraauw en ik waarken aal joaren veur n Canadese instantie dei mensen oetstuurt noar adressen woar de man of vraauw n kwoal het zoas Alzheimers of Parkinsons. Soms bennen 't haart patienten, of ze bennen old en verstandelek zwak. Nee, wie bennen gain gediplomeerde verplegers, mor Geertje en ik mozzen baaident wel n tied noar n specioale Alzheimer cursus.
Nou goan we wekeleks n keer of twei op n middag noar zo'n adres en nemen den de ploats in van de gewone verzörger van de persoon dei hulp neudig het. D'r wordt veul van dei verzörgers vroagt. Omdat wie d'r bennen kriegen zai n kaans om d'r es n keer oet te kommen. Soms bennen ze doodop en sloapen veul of ze bezuiken wat vrunden of familie of ze goan wat winkeln. Mit de patient wordt hail wat ofproat. Nait altied, mor wel voak.
Dit verhoal gait over mien patient dei Jack Alguire hait. Ze hemmen hom ooit meer dood den levend oet Florida noar Canada brocht. Hai had doar n zwoare beroerte had, werd op transport zet noar Toronto, Ontario, en overleefde doar n onnure muileke operoatie aan zien heufd. Toun e n beetje aanstaarkt was mog e weer noar hoes. Moar hai had lichoamelek en geestelek n beste klap had. Hai schudt nou veul, ken zuch nait allenneg wassen en het overal hulp bie neudig. D'r mout altied ain bie hom wezen. Nou, as ik bie hom kom, gait n aander weer vot.
Jack was vrouger n ingenieur en is nou op pensjoen. Ie holl'n 't nait veur meuglek wat dei man, in de kracht van zien leven, presteert het. 'k Heb fotos van zien bauwwaarken zain.
* * *
't Is nait de eerste keer dat ik n veteroan van de Twijde Wereldoorlog as patient krieg. Mien eerste patient, Alec McCallum, was n zeeman op n Engelse torpedojoager. Hai vertelde mie dat ze in 1941 mitdoan hadden op de jacht en 't zinken van 't Duutse slagschip de 'Bismarck' - mit 45000 ton toun de grootste van de wereld. 'k Heb zulf veul over dei zeeslag lezen.
Toun ik 't woord 'Hood' nuimde kreeg e troanen in d'ogen. De 'Bismarck' had eerder aargens op de Atlantische Oceoan zo roak op dat Engelse oorlogsschip schoten dat e mit n vreseleke knal middendeur knakte en votdoadelk zonk. De 'Hood' had n bemanning van over de 1500 man dei allemoal, behalve drei, omkwammen. Alec was d'r nog kapot van. Wel wait hou veul van zien vrunden d'r bie waren!
* * *
Jack is mien twijde patient. 'k Vernam al gauw dat e in tied van d'oorlog bie de Canadese Luchtmacht (RCAF) was. Hai was oplaaid as n navigator op n Mosquito bommenwaarper, eerst in Guelph, Ontario, en loater in Ancienne Lorette, Quebec. In Nova Scotia kreeg e ook nog n moand 'battlefield survival training' (slagveld overleven oplaaiden) en kwam toun terecht op 'Greenwood Air Force Base' in dei Canadese provincie.
Doar leerde e zien toukomstige piloot kennen, n zekere George Walker dei as 'flight lieutenant' in 1943 aal in Noord Afrikoa west was toun Montgomery aan 't knokken was mit Rommel. Hai had aal joaren ervoaring opdoan as piloot van allerhaande vlaigtugen.
Toun Jack 't over George kreeg werd 't hom inains te machtig. Troanen biggelden over zien wangen. 'Jan,' zee e, 'zol e nog leven? Wie hemmen zoveul mitmoakt en hemmen mekoar in gain joaren zain!' 't Ainegste wat e mie kon vertell'n was dat George vrouger in Sarnia, Ontario, woonde, dezulfde ploats woar Geertje en ik ooit mit onze kinder woont hemmen. D'r ging bie mie n lichtje op.
Wat loater in 't joar waren Geertje en ik bie heur zuster in Sarnia op bezuik. 'k Had tied om wat deur n telefounbouk te snuustern. D'r stonden wel twinteg G. Walkers op n riegje in 't bouk. Affijn, 'k heb blindweg mor n nummer draait. En, 't is hoast nait te geleuven, 'k had vot 't goie adres. 'k Vernam van zien vraauw dat George nog oardeg goud was, ook aal had d'Alzheimers kwoal hom ook te pakken.
'k Bin d'r vot mit auto hin sniddert. Och, wat waren dei lu bliede te heuren dat Jack en zien vraauw nog leefden. Ze sprongen van 't aine onderwaarp op n aandere. En moar vroagen stellen. George laip wat wezenloos deur 't hoes moar hai begreep mie best. Hai hoalde allerlei bouken en ploatjes van d' oorlogstied oet n deuze. Jack ston ook op n foto; n laange man, wel n kop groter den George.
n Poar doagen loater zat 'k weer bie Jack in hoes. Veurzichtig - 'k was baange dat e misschien weer n aanval zol kriegen - heb 'k hom verteld dat 'k mit de Walkers proat had in Sarnia. Je hadden zien ogen toun motten zain! 'k Vruig hom of e mit George wol praoten over de telefoon. Dat was goud, zee e, mit n trilnde stem.
En zo kreeg ik twei oorlogskammeroaden - dei in 't joar 2000 nait van mekoar wossen dat ze nog leefden - mit mekoar aan de proat. 't Was zo aangriepend dat ik d'r bie weglopen ben. Jack glunderde, schraifde en laagde, alles tougelieks. Hai vruig George of e nog wis wat veur code noam en nummer ze altied bruukt hadden as ze in de locht waren. En, joa heur, noa hail wat roupen en reren hadden ze hom te pakken! Over radio mozzen ze zuch in d' oorlog altied identificeren mit de code 'Carbine 644.'
Dei vaar olle mensen, de Alguires en de Walkers, hebben mekoar dat joar nog in Sarnia troffen. Veur Jack zien vraauw was dat n rit van over de 600 kilometer. 'k Geleuf nait dat dit ooit weer gebeurt.
Jack en George bennen tot 't inde van de oorlog bie mekoar bleven. Mit de 'Île de France' kwammen ze van Nova Scotia in Glasgow, Scotland, terecht. Vandoar gong 't per train noar Engelse luchthoavens. In november 1944 vlogen ze eerst noar Rosiéres (vlakbie Paries) en loater noar Melsbroeck (vlak bie Bruzzel).
D'r is roemte veur mor twij man in zo'n Mosquito bommenwaarper. George zat as piloot veurin, Jack zat schuun achter hom, moar n beetje loager. n Mosquito had twij machtige Merlin motors, mor de rest was zowat allemoal holt. n Fabriek in Toronto - The Havilland Aircraft Factory - het veul van dei machines moakt. Je kon ze oet mekoar hoalen. Gedailten werden noar Engeland overbrocht en doar weer in mekoar zet.
Duutsers wazzen as de dood veur dei holten krengen. Mosquitos kon je hoast nait zain op n radar schaarm. Ze waren maist zwaart vaarfd en vlogen voak mit n rotgang (topsnelhaid: 600 km./uur) zo'n 100/200 meter boven de grond. D'r was roemte veur zes zwoare bommen en ze konden schaiten mit zes mitrailleurs en vaar kanonnen. Ze hadden n beriek van zo'n 2500 kilometer. Soms deden ze niks aans as fotos moaken.
Jack lait mie n boudel koarten zain dei e bruukt had en legde mie oet hou navigeren mit zogenuimde 'G Lines' waarkte. As e dei 'G Lines' volgde wos e precies woar e was as ze boven Nederland of Duutsland vlogen. Bemanningen van alle geallieerde vlaigtugen gebruukten dei koarten. 'k Zag dudelk op de koarten woar Duutsers lucht ofweergeschut hadden opsteld. Doar vloog je natuurlek omhén, zee Jack. 'k Heb koarten zain van Noord Nederland en Duutsland. Dudelk zag je ploatsen zoas Stad, Zuudbrouk, Winschoot (woar ik in d' oorlog woonde), Neie Schaans en de grote ploatsen in Duutsland op zo'n koart liggen.
As leutje jong van tien joar heb 'k voak haile zwaarms bommenwaarpers, richting Duutsland, boven Winschoot zain vlaigen. As d'r 's nachts weer zo'n vloot overroasde kon ik de zuiklichten in Duutsland aan goan zain. 'k Stond den voak op 't platdak achter ons hoes te kieken. Misschien waren George en Jack ook bie zo'n vloot. 't Waren baange, duustere tieden. Ain keer, op kloare dag, begon vlak boven mie n Engelse joager op n Gestapo nust in Winschoot te schaiten. Laange hulzen kletterden noast mie op d'Acacialoan. 'k Kreeg gain ain op kop en, man nog aan tou, doar bin 'k ja nog blied om.
George en Jack vlogen vanoet Engelaand, of Frankriek, of België, noar allerlei plekken in Duutsland en bombardeerden noordeleke doelen zoas Bremen, Bremerhoaven, Kiel, Hamburg en Frankfurt. 't Was in d'oorlog hoast overal n vreseleke toustand. Mor de geallieerden vochten veur n goie zoak. t Doezend joarege Riek was toun veur de Nazi's nog mor net begonnen. Stel je es veur as zai 't wonnen hadden!
George, Jack en Alec hebben hun plicht doan, da's zeker woar! 't Duurt nait zo laang meer en den kommen dei drei, net as zoveul aandern, in 't bouk der vergetelhaid. Wie bennen alle oorlogsveteroanen, en aal dei vochten hebben en d'oorlog nait overleefd hemmen, aarg dankboar.
Vertel het aan joen kinder. Hol ze in ere!
|
