Roel Sanders.

Verhoal.

De wilde hengst

t Komt tegenswoordeg gelokkeg nait zoveul meer veur. Mor zo'n lutje honderd joar leden, was t op t Grunneger Hogelaand nait overaal rozegeur en moaneschien. Noast de kapitoale hereboerderijen wazzen der nog veul meer klaaine aarbaidershoeskes. Dij lu dij doar wonen mozzen, haren t nait braid. De laamp hong bie n bult din ok voak oet t lood.

Kinder mossen mitwaarken op t laand, aans kreeg voader grode mot mit boer. Waarkt wér der doudestieds van de vrouge mörgen tot loat in d'oavend. En tegensputtern was der nait bie. Aans kon t volk mit maai heur hebben en holden oppakken, den din stonden ze op stroade. Veur hom tien aandern.

Lutje Haarm was n poar joar hén schoule west. Toun docht de boer van zien voader, dat e zok nutteger moaken kon op t laand, mor doar haar e nait veul 'sinneghaid' aan. Dit soort swait was aan hom nait besteed, docht e. Wol geern wat wieder komen in wereld. Sneu genogt genog zat deurleren der in heur hoesholden hail nait aan.

Woar t op oetdraaien zol wis e veuralsnog nait. Mit swoar pest in en n bulde tegenzin, kwam e smörgens mit veul gestén under zie klemotten vot, om zok reed te moaken en mit voader op pad te goan. Woar t nog ains op oetdraaien zol, hai zol t bie God nait waiten. "Komt tied, komt road", zegt t taimke, mor tied mog van hom wel wat votmoaken.

Veul laiver struunde e wat deur de Noordpolder, richting t Grunneger Wad. Nait slim wied van zien olderliek hoeske vandoan.

Dij ston noast boerderij van boer Diekstroa in Wadwerd. n Ploatske van niks was t aiglieks: n lutje kerk mit doarnoast n klaain schoultje en t winkeltje van wedevraauw Holmaans, woar je t maiste wat man doagelks broekten, kopen konden. Dat was t aal.

Haarm broekde zien wainege vrije tied om op zuik te goan noar aal wat doar in de aanwassen gruide en bluide. Op n roezege zotterdagnommerdag was e n énd t wad op lopen, toun e inains in de wiedte wat zag goan. t Leek verduld wel n groot daaier.

Dou e wat dichterbie kwam, zag e, dat t n wit peerd was mit swaarde moanen. Dij haar e hier nog nait eerder zain. Mainste peerden wazzen ja hailendaal swaart of broen. Zo veurzichteg meugelk sloop e dichterbie. t Baist was slim zenewachteg en loerde aalweg om zok tou. Hai ruip noar t peerd, mor mit luud gehinnek gong e der in gelop vandeur.

Wel zien peerd zol dit wezen kinnen ? Haarm kende in d'haile kontraainen gainain dij zoaine haar. Was t meschain n wild peerd, dat hier op ain of aander menaaier teregte komen was? Hai mos dizze omgeven mor goud in de goaten holden. Hai zol der thoes ok nog mor nait over proaten. Dit gehaaim kon e beder veur zok holden, aans ginden aandre lu zok der ja ok mit bezeg holden. Muiken heur meschain wel drôk om dat baist. "Wat nait wait, ok nait deert", gold ok hier.

Zo voak as e kon, gong e op zuik noar t daaier en maisttied kreeg e hom wel weer in de smiezen. Hai kon noa n zetje aal dichter in buurde komen. Dikmoals nam e wat veur t baist mit: wat worrelloof, n poar eerabbels of n stôkje brood, dij e oet aigen mond spoard haar. Dij smokkelde hai mit under t boesroen of jaze, al noargelaank t weer.

Noa n poar weken, kon Haarm t wilde peerd al eefkes aanroaken, noadat e hom wat geven haar vanzulfs. Hai aaide hom wat over d'neuze en streelde bles en moanen. t Leek staarvenswoar loater dikmoals wel, of t daaier op hom wachtte, den t kwamp votdoadelk op hom ofrunnen, terwiel hai zulf nog drok aan t zuiken was. Hai wer aal makker en makker.

Endelk was t zo wied, dat e pebaaiern kon, mit hulp van n poar richelpoaltjes, om op zien rogge te klaauwtern. t Peerd mos doar in t begun nait veul van hebben; dee eerst wel wat schrikachteg, mor noa wat veurzichteg deurzetten, kun e der n zetje op zitten blieven.

Na n poar doagen ree e as n keunenk op 'zien peerd' over t wad. d'Oetstapkes werden op dizze menaaier langer en mooier en t kon ok ja nait oetblieven, dat paardie lu der locht van kregen. Ok zien olders vruigen hom, wat e doch bie nacht en ontied zoaal bie t pad mos. Hai zweeg din in aal toalen.

Totdat n veur hom vrumde boer hom, toun e aan t peerdrieden was, op t wad betrapde. Dou wazzen votdoalek roapen goar. Dij boer ruip hom bie zok, mor ja dat kin je begriepen. Hai gong der as de wiede weergoa vandeur. Boer kon hom in elks geval nait rakken. t Peerd haar hai vonden en tam moakt, doar bleven zie mit heur tingels of.

t Proatje t vanzulfs hail rad de ronde doan, den as e doarnoa op t wad kwam, wazzen der aaltied wel mensken, dij hom in de goaten huilen en vanzulfs ok loerden op t peerd. Gelokkeg bleef t peerd bie heur oet buurde, zo loos was e wel en verborg zok, totdat e Haarm aankomen zag en floiten heurde.

Op n kwoade dag besloten boeren, dat t mor ais oet wezen mos. Zie namen heur waarkvolk en wat aander vrijwillegers mit. t Mos al roar goan, as zie t daaier nait te pakken kregen. Wat zo'n snötjong veur nkander kreeg, mos n koppel oetwozzen ok makkelk lokken.

Allent de voader en bruiers van Haarm hadden ze wieselk thoesloaten. Zie wizzen van heur plaannen din ok niks of. Meschain haren ze t jong ja wel woarschaauwd en dij konden ze hierbie ja missen as koeskillen. Luip heur allènt mor in wege. Sloapende honden kin je beder mor nait wakker moaken, zellen ze wel docht hebben.

Touval wol, dat Haarm, zunder dat e van snode bedoulens van grode lu op högte was, al laank en braid op t wad rondreed. Duvelkoater wat kon dij vaaiervouter bentern. Of en tou spadde t wotter omhoog en t peerd genoot docht Haarm der net zo van as homzulf. n Schier gezicht, zo'n lutje beudel op zo'n groot peerd!

Dat staarke peerd kon elk meschain zulf wel broeken en mit mekoar wollen ze pebaaiern t daaier mit taauwen te vangen. Ze waaiden oet over t wad en zolden mekoar woarschaauwen, as ze t daaier in t snötje kregen. Noa n zetje was t zo wied.

Ain van de knechten stak twij vingers in mond en van aal kaanten kwamen de 'cowboys' aandroaven. In n boge verspraaiden zie zok om t widde peerd en berieder. Wel n dikke streep deur heur bereken, nou lutje Haarm schienboar locht kregen haar van heur veurnemens.

Mor goud: t was nait aans. Hai zel t peerd ofstoan mouten, of e t er mit ains is of nait. Laive koukjes bakken ze hier in Wadwerd ja nait. Goudschiks of kwoadschiks, ain van dizze boeren gait mit heufdpries noar hoes. Homko, dij mieghummel het doar niks over te koop.

Haarm zag de veurberaaidens mit n bang veurgevuil aan, klopte t iedeljipske daaier op haals. d'Oren flikkerden hom hinneweer. Vuilde, bliekboar, dat dij mensken ogenschienlek nait veul gouds mit hom in t sin haren. Haarm was nait van zins zien 'kammeroad' zomor zunder slag of stöt aan dij rieke stinkerds of te stoan en nam zok veur Withoar as t ainegszins kon te beschaarmen tegen dizze lu. As t ains kon, kregen ze zien vrund nait in heur klaauwen.

Zittend op t peerd huil hai hom steveg bie moanen vaast, en stuurde hai hom noar e zulf dochde oet heur buurde, n vaailege kaante op. Mor dou begon de jacht eerst goud. Van aal kaanten pebaaierden de boeren en knechten hom in te sloeten.

De hengst sprong over de wottergeultjes en baggerde deur t wotter en was bedraaigers voak te slim òf. Mor ze drongen ruter en peerd aalsmor wieder n smaale riggel op richten t Wad. Haarm wol dij veureerst noodgedwongen n endje volgen en din deur t wotter oversteken noar n aander, om zo oet haanden van dij lu te roaken.
t Peerd snoof en bleus dat t n oard haar. Haarm stuurde zien kammeroad noar, links, noar rechts, reed liekoet, mor zunder gewenst reseltoat.

De volgers muiken aalsmor meer keboal en ruipen noar Haarm, dat e mit t peerd noar heur toukomen mos. Net of e doar oren noar haar. Hengst kregen ze nait, of hai haitte gain Haarm Bruuntjes meer. Wat verbeelden dij lu heur wel. Hai haar t peer vonden en hai haar t peerd temd. Doar haren ze mit heur griepgroage tengels mor of te blieven.
Kin je begriepen, t was verdold ja van de rötten besnuffeld. Gain hoar op kop dij der over dochde, zien "aigendom" zo mor of te stoan ! Soamen wrongen ze zok in allerhaande bochten, om mor oet haanden van dij misselke lu te blieven.

Endelk haren de joagers t twijtal insloten aan raand van n dreugstoaande zaandkop oet zee.
Nou was t gaauw doan, dochten ze.
Peerd en ruter konden ja gain kaante meer op. Haarm lag laangoet over nek van t dampende en siddernde baist. t Flikkerde mit d'oren en haar t schoem om bek. Haarm pruit zachies tegen t aangstege daaier.

De joagers kwamen aal dichterbie mit hoorntaauwen in d'haand, om t peerd mit vaast te knubben. Dou n poar mensken vlakbie hom opdoken, staaigerde hai, nam n sprong en runde t wotter in. Doar haar t volk ja hailmoal nait op rekend.

"Kom terogge!," ruipen boeren en heur helpers, mor der holp gain laive moeke of zo wat meer aan. Verblind deur aangst zag t kind mor ain oetweg meer om aan griepgroage haanden te ontkomen.
Ze konden bidden en smeken. t In zee verdwienende stel kwam nait weeromme. Aalsmor wieder verdwenen zie in verte. Allent n poar stippen gaven nog aan woar zie verdwenen. Mit grode ogen noakeken deur verbiesterde 'joagers'.
Zie haren ja noeit docht, dat t hier op oetdraaien kon. d'Ain noa d'aander droop stiltjes òf. Hou mozzen ze heur haandelswieze verkloaren aan achterblievers? Wat haren ze wel ommaans had.

Langzoam en totoal verbaldereerd is dij groep aigenzinnege broanieschoppers ten leste, mit lood in schounen, weer op hoes aan goan. Zie duurden t volk ja sikkom nait under ogen te komen. Mit nkander haren ze n dörpsgenoot dood indreven. Dit hadden ze ja nait wild. Gedoane zoaken nemen heloas gain keer. Tussen dit en dat lagen n bult dingen, dij ze nait verantwoorden konden. Veul proatjes haren dij 'cowboys' nait meer. Wossen nait woar ze zuiken mossen en duurden mekoar nait aan te kieken.

Haarms boer dij schiet-in-boksem is bie ol domnee laangs goan, om toudraacht te vertellen. Dij mos t beroerde nijs mor aan Haarms ollu vertellen. Mag veur hom kestanjes oet t vuur hoalen. Hai zol ommers nait waiten, wat e tegen dij òllu vertellen mos. Domnee haar der ja veur deurleerd. Veur hom was t doagelks waark, pebaaierde hai zok der oet te lullen.

Moanden loater spuilde aargens in buurte n klaain liggoampie aan. Van wilde hengst hebben ze noeit meer wat vernomen.

Op t kerkhof tussen kerke en schoule hebben ze hom mit nkander begroaven. Domnee het nuver preekt; ok de meester het goud sproken, woarbie e zien gaal spijde over dij lu, dij Haarm doartou dwongen haren. t Volk huil oadem in, duurde hoast nait te housten of te koggeln. Schoulkinder hebben n mooi laid zongen.
Veuraan in kerke zat Haarms femilie. t Gehail leek finoal aan heur veurbie te goan. Maiste mensken zaten der wat verwezen bie.

k Wol dat k gedaachten van dij lu ais lezen kon!